WODA I ROZWÓJ ZRÓWNOWAŻONY W GDAŃSKU
Ewolucja człowieka i związany z tym postęp cywilizacyjny spowodowały, że wzajemna relacja człowiek – środowisko uległa zachwianiu. Konsekwencją stale rosnących potrzeb ludzi jest nadmierne zużywanie dóbr i surowców naturalnych, których sukcesywne odtwarzanie staje się niemożliwe (więcej zużywamy niż natura jest w stanie uzupełnić). Taka sytuacja doprowadziła między innymi do wyginięcia niektórych gatunków zwierząt, do zaburzenia bioróżnorodności oraz do tego, że zasoby surowców naturalnych są niepokojąco małe. Na szczęście, intensyfikacja cywilizacji oznacza również rozwój nauki i przede wszystkim wzrost świadomości. Kiedy ekspansja człowieka zaczęła zagrażać ludzkości, nastąpił punkt zwrotny. Ludzie zaczęli dostrzegać zaistniały problem i zdawać sobie sprawę, że dalsze takie beztroskie postępowanie może doprowadzić do całkowitej degradacji środowiska, a funkcjonowanie w nim zacznie zagrażać życiu człowieka. W związku z tym, zaczęto analizować sytuację i szukać rozwiązań, które nie tylko spowodują zahamowanie efektów negatywnego wpływu działalności człowieka na środowisko lecz również pozwolą tę sytuację naprawić. Konieczność podjęcia konkretnych, a zwłaszcza skutecznych działań zapobiegawczych i naprawczych dało początek do sformułowania idei zrównoważonego rozwoju.
Rozwój zrównoważony to taki rozwój, który pozwala zaspokajać bieżące potrzeby bez szkody dla przyszłych pokoleń w kontekście środowiskowym, ekonomicznym i społecznym. Pojęcie zrównoważonego rozwoju pochodzi pierwotnie z leśnictwa, a stworzone zostało przez Hansa Carla von Carlowitza. Oznaczało ono pierwotnie sposób gospodarowania lasem polegający na tym, że wycina się tylko tyle drzew, ile może w to miejsce urosnąć, tak by las nigdy nie został zlikwidowany, by mógł się zawsze odbudować. Hasłem wiodącym zrównoważonego rozwoju jest maksyma „Działaj lokalnie, myśl globalnie”. Oznacza to, że każde nasze działanie musi być dokładnie przemyślane i zaplanowane. Musimy też przewidzieć skutki takiego działania. Myślenie perspektywiczne, jako sposób realizacji zasad zrównoważonego rozwoju bardzo dobrze oddaje stare chińskie przysłowie: „Jeśli myślisz rok naprzód, sadź ryż. Jeśli myślisz 10 lat naprzód, sadź drzewo. Lecz jeśli myślisz 100 lat naprzód, ucz dzieci.”, zwłaszcza, że nieodłącznym elementem strategii powinny być działania edukacyjne.
Woda dla pokoleń
Woda jest jednym z tych dóbr, których nigdy nie powinno zabraknąć, gdyż jest ona niezbędna do życia zarówno człowieka jak i zwierząt i roślin. To właśnie woda jest jednym z podstawowych składników naszego organizmu, jest niezbędna do jego funkcjonowania i rozwoju. Postępowanie z wodą w zgodzie z zasadami zrównoważonego rozwoju jest jedną z gwarancji, że przyszłe pokolenia w ogóle będą mogły istnieć. Ta świadomość stała się podstawą do zainicjowania międzynarodowej kampanii Światowego Dnia Wody, która została zapoczątkowana w 1992 roku i jest obchodzona zawsze w dniu 22 marca. Dodatkowo, w 2003 roku lata 2005 – 2015 zostały ogłoszone Międzynarodową Dekadą „Woda dla życia”. Do głównych zadań Dekady należą zadania prowadzące m.in. do zmniejszenia o połowę liczby ludzi pozbawionych stałego dostępu do czystej wody pitnej, poprawy warunków sanitarnych i zwiększenia dostępu do sanitariatów.
Woda dla miasta
W Gdańsku za wypełnianie zasad zrównoważonego rozwoju w sprawach związanych z gospodarką wodną odpowiada, między innymi, Gdańska Infrastruktura Wodociągowo-Kanalizacyjna (GIWK). Spółka została powołana w 2004 r. by realizować założenia polityki ekologicznej, które po raz pierwszy zostały opracowane i przyjęte przez Radę Miasta Gdańska już w 1993 roku.
GIWK wypełnia swoje zadania w zgodzie z przyjętą misją nawiązującą do zasad zrównoważonego rozwoju: „Woda dla pokoleń. Coraz bliżej źródeł”. Podejmowane działania są w dużym stopniu realizowane z wykorzystaniem środków z Funduszy Unijnych.
Prowadzone przez GIWK inwestycje doprowadziły do wielu pozytywnych zmian, które jednocześnie służą zaspokajaniu najważniejszych potrzeb ekologicznych i bytowych rozwijającego się miasta jak również gwarantują przyszłym pokoleniom czyste środowisko, w tym akweny wodne, dostęp do czystej wody pitnej, dostęp do miejskiej sieci kanalizacji sanitarnej oraz skuteczny proces oczyszczania ścieków. Przykładowo, w 2004 r. tylko 83,6% gdańskiej wody odpowiadało krajowym normom. Po dziesięciu latach rozległych inwestycji, 100% gdańskiej wody spełnia ścisłe normy polskie i unijne. Nowe sieci i magistrale wodociągowe (ponad 40 km), zmodernizowane ujęcia wody, stacje jej uzdatniania sprawiły, że gdańszczanie mogą się dziś cieszyć zdrową wodą. Dodatkowo, dzięki podejmowanym działaniom w celu ochrony ujęć wody, w tym monitoringu jej zasobów, ponad 83% mieszkańców Gdańska może być zaopatrywanych z ujęć wód podziemnych, uchodzących za najczystsze źródło wody pitnej oraz źródło wody bogatej w ważne dla naszego organizmu minerały.
Przedsięwzięcia dotyczące rozbudowy sieci kanalizacji sanitarnej doprowadziły do wzrostu stopnia skanalizowania Miasta, mimo stałego jego rozwoju z 97,6% do 98,8%. W ciągu dekady wybudowano ok. 130 km sieci kanalizacyjnej gwarantującej prawie dziewięciu tysiącom osób możliwość odprowadzania ścieków w sposób ekologiczny oraz likwidację setek zbiorników bezodpływowych (tzw. szamb) i związanych z nimi uciążliwości.
Dbałość o jakość środowiska naturalnego, to również skuteczny proces oczyszczania ścieków, czego świadome były władze Gdańska już na początku lat dziewięćdziesiątych. Wybudowana w 1976 roku oczyszczalnia, początkowo działająca wyłącznie jako mechaniczna, była wielokrotnie modernizowana. Dzięki wprowadzonym zmianom i podjętym inwestycjom, obecnie jest to nowoczesny obiekt spełniający wszelkie wymogi, zapewniający kompleksowe oczyszczanie ścieków i zagospodarowanie produktów ubocznych procesu. Zastosowane rozwiązania spowodowały, że proces oczyszczania jest kompletny bez konieczności użycia chemii. Dzięki temu, woda pozostała po oczyszczeniu może być odprowadzana bez szkody dla środowiska. Natomiast, produkty uboczne procesu tj. biogaz i osady ściekowe są zagospodarowywane przy wykorzystaniu nowoczesnych technologii. Biogaz (gaz powstający z rozkładu osadów ściekowych, którego głównym składnikiem jest metan) jest odzyskiwany i wykorzystywany do produkcji energii elektrycznej i cieplnej w Elektrociepłowni Biogazowej. Osady ściekowe są zagospodarowywane w Instalacji Termicznego Przekształcania Osadów.
Woda i edukacja
Strategia GIWK przyjęta w celu wypełniania założonej misji Spółki, uwzględnia również działania edukacyjne, z którymi Spółka stara się docierać do osób w różnym wieku. Wynikiem realizowanych zadań edukacyjnych jest m.in. współpraca GIWK w ramach Programu Edukacji Morskiej. Dzięki temu, gimnazjaliści biorący udział w Programie nie tylko mają możliwość poznawania uroków wodnego sportu jakim jest żeglarstwo lecz również uczą się poszanowania środowiska naturalnego, dzięki któremu uprawianie tego sportu jest w ogóle możliwe. Spółka zaopatrzyła łódki rejsowe w przenośne zestawy do badania wody, dzięki którym uczestnicy projektu mogą analizować jak zmieniają się wybrane parametry wody w zależności od miejsca poboru, pory roku, czy warunków atmosferycznych. Mogą też obserwować, czy nie występują nagłe zmiany tych parametrów, co mogłoby wskazywać na jakąś ingerencję z zewnątrz.
Podróż po wodzie
Środowisko wodne jako miejsce do rekreacji m.in. „na żaglach” to nie tylko sama woda zgromadzona w różnego rodzaju akwenach wodnych. Nieodłącznym elementem „podróżowania” drogą wodną są urządzenia, które regulują akweny wodne w taki sposób, by ułatwić przemieszczanie się po nich. Do takich urządzeń należą m.in. śluzy i kanały wodne.
Kanał wodny to sztucznie utworzony fragment drogi wodnej, którego celem jest połączenie istniejących, naturalnie powstałych dróg (akwenów). Kanały znacznie ułatwiają żeglugę i wydatnie skracają czas podróży jednostek pływających. W żeglarstwie, zwłaszcza rekreacyjnym najczęściej korzysta się z kanałów wodnych łączących rzeki i jeziora, czyli tzw. kanałów żeglugi śródlądowej. Gęsta sieć rzeczna i przecinające je kanały tworzą śródlądowe szlaki wodne.
Śluza wodna, natomiast, to budowla wznoszona na kanałach żeglownych, rzekach oraz pomiędzy jeziorami. Urządzenie to tworzy tzw. komora wodna, czyli wyznaczona przestrzeń wypełniona wodą, oddzielona ruchomymi wrotami. Śluzy są budowane w celu umożliwienia podczas żeglugi pokonywania różnic poziomu wody przez jednostki pływające, w tym m.in. jachty. Działanie śluzy polega na tym, że jednostka pływająca wpływa przez otwarte wrota do komory wodnej. Drugie wrota w tym czasie są zamknięte. Po wpłynięciu jednostki, otwarte wrota są zamykane. Jeśli dalsza część drogi jest na niższym poziomie, woda z komory jest spuszczana, jeśli na wyższym – po zamknięciu wrót, woda jest do komory napuszczana. Takie działania pozwalają na osiągnięcie wewnątrz śluzy poziomu dalszej części drogi wodnej. Po spuszczeniu wody z komory, bądź napełnieniu jej wodą, wrota komory, które były dotychczas cały czas zamknięte, otwierają się, a jednostka pływająca może opuścić komorę i kontynuować podróż.
Kanałowa śluza komorowa została wynaleziona w Chinach w 984 roku. Natomiast, pierwsza znana śluza komorowa w Europie pochodzi z 1373 roku.
Woda i człowiek
Przedstawione przykłady zależności człowieka i różnych jego działań od wody pokazują, że dążenie do zapewnienia dostępności tego elementu środowiska dla przyszłych pokoleń jest koniecznością. Potwierdzają również, że tak samo jak człowiek nie może obejść się bez wody, tak woda wymaga „wsparcia” z jego strony tj. dbałości, czystości i poszanowania. Dobre uczynki woda wynagradza człowiekowi tym, że gasi jego pragnienie, pozwala mu realizować wodne pasje i hobby oraz daje odpoczynek. Ta wzajemna relacja jest nierozerwalna i gwarantuje życie na ziemi.
Materiały opracowane przez:
